migratiemeester
De Chaco oorlog vond plaats van 1932 tot 1935. Het conflict wordt vaak gezien als een regionale strijd tussen Paraguay en Bolivia om een onvruchtbaar stuk land, maar voor de Paraguayanen betekent het veel meer. Het is een verhaal over hoe een klein land, dat net weer opkrabbelt na eerdere zware oorlog, succesvol zijn grondgebied en zelfstandigheid verdedigde. In dit artikel gaan we dieper in op de gebeurtenissen en gevolgen van deze Chaco oorlog.
Waarom vochten beide landen om de controle over de Chaco regio?
De Gran Chaco is een groot, halfdroog gebied dat verspreid ligt over delen van Paraguay, Bolivia en Argentinië. In het begin van de twintigste eeuw werd deze regio als bijna onbewoonbaar beschouwd, maar er gingen geruchten rond over dat het oliereserves zou hebben. Hoewel deze reserves uiteindelijk niet zo groot waren als verwacht, waren ze destijds een belangrijke oorzaak van de spanningen tussen Paraguay en Bolivia.
Wilt u meer weten over de Chaco regio? Klik hier om naar ons artikel te gaan.
Aan het einde van de negentiende eeuw verloor Bolivia zijn toegang tot de zee aan Chili door de Pacifische Oorlog (1879-1884). olivia probeerde het land te beschermen en zocht via de rivieren in de Gran Chaco naar alternatieve routes en havens wat uitkwam bij de Paraguay Rivier. Paraguay heeft net als Bolivia in het verleden veel land verloren. Het land moest veel grondgebied opgeven aan buurlanden nadat het de Oorlog van de Drievoudige Alliantie had verloren. Daarom wilde Paraguay hun onafhankelijkheid in de Chaco regio verdedigen.
Wilt u meer weten over de Oorlog van de Drievoudige Alliantie? Klik hier om naar ons artikel te gaan.
Buitenlandse hulp door oliebelang
Zoals eerder genoemd waren vlak voor de Chaco oorlog veel geruchten over olie in de bodem van de Gran Chaco. Aan de Boliviaanse kamt waren er connecties met Standard Oil (VS), terwijl in Paraguay de Nederlands-Britse firma Royal Dutch Shell en andere Europese handelsbedrijven interesse toonden. Hoewel de invloed van oliemaatschappijen in de geschiedenis soms te groot wordt ingeschat, speelde de internationale economie duidelijk een belangrijke rol. Deze belangen leidden tot meer wapens en geld voor zowel Paraguay als Bolivia.
Wie was José Félix Estigarribia?
José Félix Estigarribia werd geboren in Caraguatay, een klein stadje in Paraguay. Hij volgde een militaire opleiding aan de Escuela Militar in Asunción, waar hij bekend stond als een slimme en harde werker. Na het afstuderen ging hij het leger in en viel snel op door zijn strategisch inzicht en leiderschap.
Voor de Chaco oorlog werd hij naar Europa gestuurd om militaire strategieën te leren, wat later heel belangrijk zou zijn voor zijn manier van werken in de Chaco oorlog. Hij kwam terug naar Paraguay met nieuwe ideeën, kennis en ervaring die ervoor zorgden dat hij werd gepromoveerd tot generaal en leider van het Paraguayaanse leger.
Tijdens de Chaco oorlog gebruikte hij slimme strategieën, zoals guerrillatactieken en het vermijden van Boliviaanse posities. Hij was goed bekend met het ruwe landschap van de Chaco en maakte daar gebruik van. Zijn leiderschap motiveerde de Paraguayaanse soldaten en zorgde voor veel overwinningen.
Na de Chaco oorlog werd hij in 1939 de president van Paraguay. Zijn belangrijkste doel was om de politiek en de economie van het land te verbeteren. Hij voerde een nieuwe grondwet in die de uitvoerende macht wilde versterken en stabiliteit wilde brengen tijdens een tijd van politieke onrust. Zijn regering kreeg kritiek omdat hij alle macht naar zich toetrok, maar veel mensen vonden zijn hervormingen nodig om het land vooruit te helpen.
Het presidentschap van Estigarribia eindigde ineens op 7 september 1940. Tijdens een reis stortte het vliegtuig neer waarin hij, zijn vrouw Julia Miranda Cueto en een aantal andere passagiers zaten. Waarbij niemand het ongeluk heeft overleefd. Zijn dood verraste het hele land en was een groot verlies voor Paraguay. Hij was een van de bekendste en belangrijkste leiders in de geschiedenis van Paraguay.
Wie was Hans Kundt?
Hans Kundt werd op 28 februari 1869 geboren in Neustrelitz, Duitsland. Hij groeide op in een militair georiënteerde familie en koos al op jonge leeftijd voor een carrière in het leger. Kundt ging naar het Duitse Keizerlijke Leger, waar hij zich specialiseerde in militaire strategie en tactiek. Zijn talent viel op, en hij promoveerde langzaam binnen het Duitse leger.
Kundt diende in het Pruisische leger en werd later leraar aan de militaire academie. In deze tijd leerde hij over artillerie en infanterie tactieken. Rond 1908 werd hij uitgezonden als militair adviseur naar Bolivia. Kundt werd al snel een gewaardeerd persoon en de belangrijkste militaire instructeur van het Boliviaanse leger.
In 1911 werd hij hoofd van de generale staf in Bolivia en werkte hij aan de professionalisering van het leger. Hij bracht Duitse trainingsmethodes in, verbeterde de organisatie en stelde voor om artillerie en mechanisatie te gebruiken, iets wat toen nog niet veel werd gedaan in Zuid-Amerika.
Toen de Eerste Wereldoorlog in 1914 begon, ging Kundt terug naar Duitsland om te vechten. Hij diende in het Duitse leger en werd luitenant-kolonel, maar werd nooit een belangrijke generaal tijdens de oorlog. Na de Duitse nederlaag in 1918 had hij moeite om een belangrijke rol te krijgen in het Duitse leger na de oorlog. Dit kwam ook door de strenge regels van het Verdrag van Versailles.
Bolivia, waar Kundt nog steeds werd gezien als een gerespecteerde militaire expert, nodigde hem in de jaren 1920 uit om terug te komen als militair adviseur. Uiteindelijk kreeg hij in 1926 zelfs de Boliviaanse nationaliteit en werd hij minister van oorlog.
Kundt geloofde sterk in de traditionele Europese oorlogsvoering. Zijn leiderschapsstijl was streng en hij gaf de voorkeur aan moderne oorlog technologieën zoals tanks en vliegtuigen. Hij wilde Bolivia opbouwen volgens het voorbeeld van een modern Europees leger. Zijn relatie met Bolivia zorgde ervoor dat hij in 1932, vlak voor de Chaco Oorlog, opnieuw werd aangesteld als opperbevelhebber van het Boliviaanse leger.
Hoe de Chaco Oorlog begon (1932)
De oorlog begon officieel in juni 1932, toen Boliviaanse soldaten een aantal kleine forten van Paraguay in de Chaco regio in beslag namen. Paraguay reageerde gelijk en begon een tegenaanval. Het werd al snel duidelijk dat de droge en warme omgeving een belangrijke rol zou spelen in de strategie en het verloop van de oorlog.
Hoewel Bolivia op papier een groter leger en betere uitrusting had, vochten de Paraguayaanse troepen dichter bij huis, met kortere aanvoerwegen. Daar komt nog bij dat de Boliviaanse soldaten niet gewend waren aan de zware omstandigheden in de Chaco.
De Chaco Oorlog (1932 - 1935)
De Chaco oorlog was erg zwaar, zowel voor de soldaten als voor de burgers. Soldaten aan beide kanten moesten vechten in de grote hitte van de Gran Chaco, met steeds te weinig water en eten. Veel mannen waren slecht getraind en kwamen uit boerengemeenschappen, waardoor het voor hen moeilijk was om zich aan te passen aan de zware omstandigheden van de oorlog.
De mensen in Paraguay voelden grote nationale trots en verbondenheid met elkaar. De oorlog werd beschouwd als een strijd om het land te laten overleven tegen een sterkere tegenstander. Door deze manier van denken kreeg Paraguay veel steun van hun bevolking, ook al waren de kosten hoog. Ook vrouwen speelden een belangrijke rol thuis door voedsel en kleding voor de soldaten te zorgen, en sommigen werkten zelfs als verpleegsters aan het front.
In Bolivia waren er daarentegen moeilijkheden. Veel inheemse soldaten voelden zich niet verbonden met de oorlog, omdat ze het zagen als een strijd voor de ''stedelijke elite''. De oorlog kent ook de rol van propaganda. Beide landen gebruikten de radio en de drukpers om de steun van hun bevolking te behouden. In Paraguay werd de oorlog gezien als een heilige plicht om het land te beschermen, terwijl Bolivia de strijd zag als een manier om via de rivieren de zee te bereiken.
De Belangrijkste veldslagen van de Chaco Oorlog
Hieronder vindt u een overzicht van de belangrijkste veldslagen van de Chaco Oorlog, inclusief de context, de aanleiding en de uitkomst.
Slag bij Boquerón
De Slag bij Boquerón was een van de eerste grote gevechten in de Gran Chaco en vond plaats van 7 tot 29 september 1932 bij Fort Boqueron.
Aan het begin van de oorlog veroverde Bolivia het fort, waardoor het een belangrijke basis werd. Paraguay besloot snel te reageren en begon een tegenaanval om Boquerón terug te krijgen. De Paraguayanen, geleid door generaal José Félix Estigarribia, gebruikten een slimme strategie. Ze omsingelden het fort volledig en blokkeerden de aanvoer van voedsel, water en wapens voor de Bolivianen. Bijna drie weken lang hield het Boliviaanse leger het vol. Uiteindelijk, op 29 september 1932, kon het Boliviaanse leger niet meer doorgaan met vechten en gaven ze zich over aan de Paraguayanen. Deze overwinning was een belangrijk moment in de oorlog en gaf Paraguay een grote morele en strategische voorsprong.
De Slag bij Boquerón is niet alleen een belangrijk moment in de militaire geschiedenis van Paraguay, maar wordt ook gezien als een voorbeeld van moed en doorzettingsvermogen. Het succes van de Paraguayanen was de basis voor hun volgende campagnes in de Chaco Oorlog.
Slag bij Nanawa
De Slag bij Nanawa was ook een belangrijk keerpunt tijdens de oorlog. Deze strijd is een van de zwaarste gevechten van de hele oorlog.
Nanawa was een belangrijke plek omdat het in het midden van de Gran Chaco lag. De Bolivianen, onder leiding van generaal Hans Kundt, hebben het fort meerdere keren proberen te veroveren. In de eerste aanval in januari 1933 konden de Paraguayaanse troepen hun plekken behouden. Een half jaar later probeerden de Bolivianen het opnieuw. In juli beginnen ze een grote aanval met duizenden soldaten. Paraguay, geleid door generaal José Félix Estigarribia, had het heel lastig. Toch was de verdediging van Paraguay goed voorbereid. Ze hadden loopgraven, prikkeldraad en mijnenvelden gemaakt, waardoor het Boliviaanse leger goed werd tegengehouden.
Na dagen van zware gevechten moesten de Bolivianen zich uiteindelijk weer terugtrekken. Dit was een zware klap voor Bolivia, ze hadden veel middelen en mensen verloren in deze strijd.
Slag(en) bij Campo Vía
De Slag bij Campo Vía gebeurde in december 1933. Campo Vía was al eerder ingenomen door een Boliviaans leger van meer dan 7.000 soldaten. Generaal José Félix Estigarribia gebruikte net als bij de Slag bij Boquerón zijn omsingeling tactiek om het Boliviaanse leger volledig af te snijden van voedsel en andere benodigdheden. Zonder water, voedsel en munitie werd de situatie binnen de Boliviaanse linies snel uitzichtloos. Deze strategie leek veel op die bij Boquerón, maar deze operatie was veel groter. Waar het bij Boquerón draaide om een kleiner Boliviaans garnizoen, ging het bij Campo Vía om een veel groter aantal soldaten en oppervlakte.
De omsingeling duurde dagen, terwijl Bolivia steeds zonder succes probeerde door de Paraguayaanse verdediging te komen. De situatie werd snel erger binnen de omsingeling. Soldaten hadden te maken met uitdroging, honger en vermoeidheid. Uiteindelijk, op 11 december 1933, moest het Boliviaanse leger zich overgeven. Paraguay heeft meer dan 7.000 Bolivianen gevangen genomen, wat een van de grootste verliezen voor Bolivia was tijdens deze oorlog.
Slag bij Cañada Strongest
De Slag bij Cañada Strongest gebeurde op 14 januari 1934 en was een belangrijk moment in de Chaco oorlog. In dit gevecht stonden ongeveer 3.200 Boliviaanse soldaten tegenover 2.800 Paraguayaanse troepen, en het zware terrein had een grote invloed op de manier van vechten. De Boliviaanse strijdkrachten kozen voor een directe aanval met veel voet soldaten en kanonnen, in de hoop met geweld de vijandelijke linies te doorbreken. Het slagveld, met zijn smalle, kronkelige paden en steile kloven, was echter een grote uitdaging voor deze directe aanpak. De sterke, brandende hitte overdag en de koude nachten maakten het moeilijker, waardoor de Boliviaanse opmars steeds vertraagde.
Aan de andere kant maakte het Paraguayaanse leger goed gebruik van de natuurlijke grenzen. Door snel en flexibel te bewegen langs de onvoorspelbare routes en over de steile hellingen, konden zij onverwachte aanvallen op de zijkanten uitvoeren en de Boliviaanse opmars steeds weer onderbreken. Het tactische gevecht kostte uiteindelijk ongeveer 450 levens, met iets zwaardere verliezen aan de kant van Bolivia.
Slag bij El Carmen
Op 27 maart 1934 was de Slag bij El Carmen, hier stonden ongeveer 2.500 Boliviaanse soldaten tegenover 2.000 Paraguayaanse soldaten. De Boliviaanse leiders besloten weer om met een directe en krachtige aanval te komen. Daarom kozen ze ervoor om in een open veld te vechten, ook al bood dat weinig bescherming. Deze keuze was erg riskant, omdat de soldaten in zo’n open omgeving gemakkelijk te maken hadden met gerichte aanvallen.
De commandanten uit Paraguay maakten een andere keuze. Ze realiseerden zich dat het open terrein voordelen had voor snelle en flexibele bewegingen. In plaats van een grote aanval te doen, verdeelde Paraguay hun 2.000 soldaten in kleine groepen. Deze eenheden konden snel van plaats veranderen en hielden voortdurend in de gaten wat de vijand deed. Elke keer dat ze merkten dat de Bolivianen aanvielen, reageerden ze met verrassingsaanvallen en schoten ze vanuit de zijkant. Zo zorgden ze ervoor dat de Bolivianen steeds weer moesten stoppen en zich opnieuw groeperen.
Hoe de Chaco Oorlog eindigde en wat erna gebeurde
De oorlog, die in 1932 begon, heeft grote verliezen veroorzaakt voor zowel Bolivia als Paraguay. In 1935 leidde de toenemende druk, zowel op de frontlinies als in de binnenlandse politiek tot een wapenstilstand. Beide landen waren moe en wisten dat het voortzetten van het conflict alleen maar meer pijn zou veroorzaken.
De onderhandelingen na de wapenstilstand duurden een paar jaar. Op 21 juni 1938 werd in Buenos Aires, Argentinië, een eindverdrag voor de vrede getekend, het "Tratado de Paz, Amistad y Límites". Dit verdrag stelde de nieuwe grenzen vast in het omstreden gebied van de Chaco. Volgens de afspraken hield Paraguay het grootste deel van het gebied, terwijl Bolivia een kleiner stuk kreeg. De grens werd getrokken volgens natuurlijke kenmerken, zoals rivieren en bergen, om een zo eerlijk mogelijke verdeling te maken.
Naast het bepalen van de grens werden er in het verdrag ook afspraken gemaakt over samenwerking in de toekomst en het op een vreedzame manier oplossen van problemen. Beide landen begrepen dat een lange oorlog in het moeilijk bereikbare gebied van de Chaco grote menselijke en materiële schade zou veroorzaken. Het verdrag betekende niet alleen het einde van de strijd, maar ook het begin van een nieuw tijdperk waarin diplomatie en begrip voor elkaar belangrijk zouden zijn.
De gevolgen van de Chaco Oorlog op de samenleving en economie
Toch bleef Paraguay een van de armste landen in Zuid-Amerika. De economie was slecht en had veel last van de oorlogskosten. Veel jonge mannen zijn omgekomen, wat resulteerde in een tekort aan werknemers. De infrastructuur in de Chaco regio bleef slecht en de verwachte oliereserves die de strijd deels hadden veroorzaakt, bleken niet zo winstgevend als gedacht. Hierdoor bleef Paraguay afhankelijk van de landbouw en veeteelt, zonder de beloofde groei in de industrie.
Bolivia verloor niet alleen veel soldaten, maar ook het strategische gebied dat het wilde veroveren. De nederlaag zorgde voor een grote crisis in het land. Veel mensen gaven de regering en het leger de schuld voor het falen, wat leidde tot meer onrust. Inheemse soldaten, die in grote aantallen waren ingezet, voelden zich verraden door de elite. Dit zorgde voor spanningen in de Boliviaanse samenleving.
De economische schade was zeer groot. De oorlog had Bolivia veel geld gekost, en de verwachting om economisch te groeien via de Chaco regio was weg. De armoede nam toe, en in de jaren na de oorlog werd de onvrede onder de mensen groter. Dit resulteerde uiteindelijk in de Boliviaanse Revolutie van 1952, waarin een nieuwe regering werd opgericht die grote sociale en economische veranderingen doorvoerde.
De Chaco Oorlog had langdurige gevolgen voor zowel Paraguay als Bolivia. In Paraguay kreeg het leger meer invloed in de politiek, wat later bijdroeg aan de dictatuur van Alfredo Stroessner (1954-1989). Bolivia, dat de oorlog verloor, richtte zich op hervormingen om sociale en economische ongelijkheid te verminderen. Hoewel het conflict in 1935 eindigde, bleven de effecten nog decennialang voelbaar, waardoor beide landen zich moesten aanpassen aan een nieuwe realiteit.
